9 maja 2023
ASL – sekwencja w badaniu MR
Arterial Spin Labeling, jest to technika perfuzji w rezonansie magnetycznym bez konieczności podawania dożylnego środka kontrastującego. To technika nieinwazyjna, mierzy perfuzję tkanki czyli mózgowy przepływ krwi. Jest to idealna technika dla dzieci oraz osób, u których wskazuje się problemy nerek i częste wykonywanie badań.
Angioscyntygrafia
Badanie diagnostyczne, polegającego na dożylnym wstrzyknięciu radiofarmaceutyku oraz analizie ich wędrówki w określonym obszarze.
Artefakt
Z ang. Artifact; w diagnostyce obrazowej jest zakłóceniem czyli fragmentem obrazu, który nie odpowiada żadnej strukturze anatomicznej i patologii. Artefakty mogą wynikać z niewłaściwego przygotowania pacjenta do badania, pozycjonowania, błędów technicznych aparatu. Artefakty mogą przypominać patologię lub obniżać jakość obrazów do poziomów niediagnostycznych.
Artrografia
Badanie obrazowe stawu, w którym zastosowano materiał kontrastowy i rezonans magnetyczny (MRI) lub specjalną formę obrazowania rentgenowskiego w czasie rzeczywistym zwaną fluoroskopią.
Angiografia
Badanie naczyń krwionośnych za pomocą obrazowania rentgenowskiego, CT lub MR oraz wstrzyknięcie materiału kontrastowego nieprzepuszczalnego dla promieni rentgenowskich do obrazowania tętnic mózgu, serca, nerek, przewodu pokarmowego, aorty, szyi, klatki piersiowej, kończyn i układu krążenia płucnego.
Brachyterapia wysokodawkowa (HDR)
Jest rodzajem radioterapii. Proces ten wykorzystuje radioaktywne urządzenie lub implant umieszczony wewnątrz ciała. Urządzenie dostarcza dużą dawkę promieniowania do ograniczonego obszaru, oszczędzając znaczną część otaczającej tkanki. Jest to jedna z najbardziej skoncentrowanych, precyzyjnych form radioterapii. HDR może być stosowany w leczeniu różnych form raka, takich jak:
BOLD (Blood oxygen level-dependent)
Technika obrazowania czynnościowego (perfuzja) w MR zależna od poziomu utlenowania krwi. W sekwencji BOLD ocenia się zróżnicowanie stopnia utlenowania deoksyhemoglobiny (paramagnetyk) i oksyhemoglobiny (diamagnetyk), co powoduje różnice w intensywności sygnału w obrazach T2-zależnych.
Biopsja
Jest to rodzaj zabiegu diagnostycznego, w przebiegu, którego w sposób inwazyjny pobierany jest do badania materiał (który jest podejrzany o obecność innych zmian chorobowych). Biopsja może być wykonywana pod kontrolą USG, TK, MR. Pobrany materiał przekazywany jest do badania histopatologicznego.
BI-RADS (Breast Imaging-Reporting and Data System)
Jest to narzędzie do oceny ryzyka i zapewniania jakości opracowane przez American College of Radiology, które zapewnia powszechnie akceptowany leksykon i schemat raportowania do obrazowania piersi. Skala stosowana jest w mammografii, ultrasonografii i rezonansie magnetycznym.
Stosujemy klasyfikację BIRADS0, 1, 2, 3, 4: 4a, 4b, 4c; 5 i 6.
Bronchoskopia
Jest to rodzaj badania endoskopowego, które pozwala na zbadanie dróg oddechowych. Dzięki jej zastosowaniu możliwe jest dokonanie oceny struktury takich jak : krtani, tchawicy czy oskrzeli. W celu wykonania badania wykorzystuje się bronchoskop – czyli elastyczne urządzenie składające się ze światłowodu zakończonego kamerą, wprowadzane pacjentowi przez nos lub jamę ustną, aby dotrzeć do płuc. Jest to badanie inwazyjnym wykonywane w miejscowym znieczuleniu,w trakcie, którego dokonuje się zapisu wideo, który pomaga lekarzowi postawienie diagnozy. Podczas tego badania jest też możliwe pobrania próbek śluzu lub usunięcia ciała obcego z dróg oddechowych oraz płuc. Metoda ta umożliwia również pobranie materiału z oskrzeli i płuc do badania histologicznego.Najczęstszą przyczyną zleceń tego badania jest krwioplucie, uporczywy kaszel, nawracające infekcje lub zmiany zaobserwowane w badaniu rentgenowskim klatki piersiowej.
Cyberknife
Stanowi system do mikroradiochirurgii cybernetycznej – „nóż” (ang. knife) oraz „chirurgia” (ang. surgery). Jest to metoda nieinwazyjna, która nie wymaga znieczulenia oraz pozwala na zachowanie normalnej aktywności pacjenta. Leczenie polega na napromienianiu guza, z bardzo dużą dokładnością w trakcie jednego lub kilku seansów terapeutycznych.
Cleavage view – przestrzeń między piersiami
Jest to widok dekoltu (zwany także „widokiem doliny”) to obraz mammograficzny, który przedstawia tylno-przyśrodkową część obu piersi („dolinę” między dwoma piersiami), umieszczając je jednocześnie na detektorze obrazu i odciągając do przodu.
Widok dekoltu należy wykonać, gdy część obrazowanej piersi może zostać pociągnięta lub pominięta z powodu pozostawienia drugiej piersi poza polem kompresji.
Projekcja CC – kranio-kaudalna w mammografii
Jest to jedna z dwóch standardowych projekcji w mammografii przesiewowej. Jej zadaniem jest pokazanie jak najdokładniej środkowej oraz zewnętrzną-bocznej części piersi. Prawidłowo wykonana projekcja CC może uwidocznić mięsień piersiowy na tylnej krawędzi piersi, wskazując, że pierś została umieszczona jak najdalej do przodu. Optymalny widok czaszkowo-ogonowy wymaga wyraźnego uwidocznienia zewnętrzno-bocznej części piersi, przestrzeni pozasutkowej (worek Chassaignaca), mięśnia piersiowego na tylnej krawędzi oraz brodawki z profilu.
Ciało obce
Zgodnie z definicją SJP jest to przedmiot lub substancja, które dostały się przypadkiem do organizmu lub zostały tam sztucznie wprowadzone.
Ciała obce krtani i dolnych dróg oddechowych to ważny problem medyczny wieku dziecięcego. U dzieci powyżej 1 roku życia zazwyczaj następuje aspiracja ciał stałych, w wieku niemowlęcym przeważa aspiracja pokarmów płynnych i treści żołądkowej, a u noworodków – smółka.
Diagnostyka obrazowa stanowi podstawę w ustaleniu rozpoznania ciała obcego w drogach oddechowych. Podstawowe badanie to RTG klatki piersiowej z uwidocznieniem szyi i uniesieniem bródki w projekcji przedniotylnej, bocznej i skośnej, w których cień serca rzutuje się na jedno lub drugie oskrzele główne.
DWI
DWI- Diffusion weighted imaging, to metoda generowania kontrastu sygnału w oparciu o różnice w ruchach Browna w wokselu tkanki. DWI to metoda oceny funkcji molekularnych i mikroarchitektury ludzkiego ciała. Kontrast sygnału DWI można określić ilościowo za pomocą map pozornego współczynnika dyfuzji i działa on jako narzędzie do oceny odpowiedzi na leczenie i oceny postępu choroby.Specjalny rodzaj DWI, obrazowanie tensora dyfuzji (DTI), był szeroko stosowany do mapowania traktografii istoty białej w mózgu.
Dozymetr
Dozymetr inaczej dawkomierz jest przyrządem służącym do pomiaru dawek promieniowania jonizującego oraz aktywności promieniotwórczej. Możliwe jest nim zbadanie emisji cząstek alfa, cząstek beta oraz promieniowania gamma. Niektóre dozymetry są również wrażliwe na promieniowanie rentgenowskie lub promieniowanie neutronowe.
Dawkomierz mierzący dawkę pochłoniętą przez pojedynczą osobę nazywa się dozymetrem indywidualnym.
Dozymetria
Dozymetria jest działem fizyki jądrowej zajmujący się pomiarem i obliczaniem dawek promieniowania jonizującego oraz innych wielkości związanych z oddziaływaniem promieniowania jonizującego z materią w szczególności tą ożywioną. W zakres tej dziedziny wchodzi również badania i wyznaczanie rozkładu pierwiastków w różnych materiach w celu zbadania skutków oraz mocy oddziaływania.
Densytometria
Jest rodzajem badania rentgenowskiego, które służy do oceny gęstości mineralnej kości (BMD – bone mineral density). Jest ona podstawowym badaniem wykorzystywanym w diagnostyce osteoporozy, określeniu stopnia jej zaawansowania oraz monitorowaniu leczenia.Pomiar wykonuje się najczęściej w kręgosłupie lędźwiowym, szyjce kości udowej, kościach przedramienia i nadgarstka. Opracowanie komputerowe wyników badania wyrażone jest za pomocą wskaźników porównujących gęstość kości osoby badanej z gęstością kości młodych zdrowych osób (T-score) i rówieśników (Z-score).
Dawka
Dawka jest to ilość średniej energii promieniowania jonizującego przekazana określonemu elementowi masy materii. Jednostką dawki jest 1 grej (Gy). Jest to energia 1 dżula (J) pochłonięta w masie 1 kilograma (kg) napromienianego środowiska.
D = E/m
E – energia promieniowania
m – masa materii
Ekspozycja
Ekspozycja promieniowania odnosi się do jonizacji określonej masy powietrza wskutek działania promieniowania X lub γ. Ekspozycja związana jest z liczbą par jonów wytworzonych w masie powietrza.
X=ΔQ/Δm
X jest ekspozycją, a wartością bezwzględną sumy ładunków elektrycznych jonów jednego znaku wytworzonych w powietrzu kiedy wszystkie elektrony, uwolnione przez fotony w masie powietrza, zostają zatrzymane w powietrzu.
EEG (elektroencefalografia)
Jest to rejestracja czynnościowych prądów mózgu człowieka przy pomocy elektroencefalografu. Badanie polega na umieszczeniu elektrod na skórze głowy według systemu 10/20 i ocenie prawidłowości wyładowań elektrycznych w mózgu.
Elektron
Elektron jest trwałą cząstką elementarną. Może występować jako składnik atomu lub w stanie wolnym. Elektron ma elektryczny ładunek ujemny 1,602189 *10⁻¹⁹ o masie spoczynkowej 9,1094 · 10⁻³¹ kg. Nazwa elektron pojawiła się w 1891 roku. Elektron został odkryty w 1897 r. przez angielskiego fizyka Josepha J. Thomsona w trakcie badań nad przewodnictwem elektrycznym gazów.
Echokardiografia
Jest nieinwazyjną techniką obrazowania serca przy użyciu USG lub USG Doppler. Jest ona rutynowo stosowana w diagnostyce, leczeniu i obserwacji pacjentów z podejrzeniem lub chorobami serca.Dokładnie możemy ocenić struktury anatomicznych serca, a także ocenę ruchu mięśnia sercowego i zastawek wewnątrzsercowych oraz przepływ krwi w obrębie przedsionków i komór serca, dużych naczyń sercowych takich jak : aorta, żyły główne, tętnica i żyły płucne oraz naczyń wieńcowych.
Możemy wyróżnić aż osiem typów echokardiografii a najczęściej spotykane to : przezklatkowa (TTE), przezprzełykowa (TEE), obciążeniowa inaczej nazywana stresową, śródoperacyjna
lub kontrastowe.Wyniki badań ocenia się na podstawie parametrów jakościowych i ilościowych.
Foton
Jest to elementarna cząstka, bez ładunku elektrycznego i momentu magnetycznego, o zerowej masie spoczynkowej i liczbie spinowej równej 1. Foton jest nośnikiem oddziaływań elektromagnetycznych i stanowi kwant energii promieniowania elektromagnetycznego. Wykazuje dualizm korpuskularno-falowy.
FMRI (funkcjonalny rezonans magnetyczny)
Jest to bezbolesna i bez podawania środka kontrastującego technika MR, skupiająca się na rejestracji zmian w utlenowaniu krwi w aktywowanych obszarach mózgu, która zwiększa się w okresie wzmożonej aktywności neurologicznej.
W trakcie aktywizacji komórek nerwowych zwiększa się ich zapotrzebowanie na tlen i nasila się produkcja dwutlenku węgla. Wzrost aktywności danego rejonu mierzy się przy pomocy odpowiedzi BOLD (ang. blood-oxygenation-level-dependent), która określa zależność intensywności sygnału rezonansu magnetycznego od poziomu natlenienia krwi.
Ferromagnetyk
Jest to materiał wykazujący spontaniczne namagnesowanie czyli własności ferromagnetyczne. Ferromagnetyk jest zbudowany z domen magnetycznych czyli obszarów stałego namagnesowania. Momenty magnetyczne atomów ferromagnetycznych są skierowane w tę samą stronę. Wokół siebie generują pole magnetyczne.
Wyróżniamy ferromagnetyki: twarde, półtwarde i miękkie. Ferromagnetykami są: żelazo, nikiel, kobalt czy hematyt.
Gammakamera
Jest to kamera scyntygraficzna, urządzenia stosowane w medycynie nuklearnej. W badaniu obrazowane są narządy, w których gromadzi się radioizotop. W detektorze gammakamery znajduje się kryształ scyntylacyjny, który pod wpływem emisji promieniowania jonizującego (z izotopu) emituje błyski świetlne.
Gantry czyli okole, jest to ruchomy element m.in tomografu komputerowego. W trakcie badania pacjent może kilkukrotnie wjechać na stole do okola, w gantry znajdują się lampa lub lampy rntgenowskie, z których emitowane jest promieniowanie. W trakcie badania gantry obraca się wokół pacjenta w celu zobrazowania wybranego obszaru ciała.
Gadolin
Jest to pierwiastek o silnych właściwościach ferromagnetycznych, jest to pierwiastek chemiczny, który zawarty jest w środkach kontrastujących rezonansu magnetycznego. Podanie ŚK, który w swoim składzie posiada gadolin powoduje uzyskanie lepszej jakości obrazu, niestety odkryto iż gadolin jest neurotoksyczny, powoduje odkładanie się w tkankach mózgowych oraz gałkach ocznych.
Hormonoterapia
Jest to metoda leczenia nowotworów, których pojawienie się uwarunkowane jest czynnikami hormonalnymi. Dotyczy m.in: raka sutka, trzony macicy, gruczołu krokowego, tarczycy. Polega na zmianach środowiska hormonalnego w celu zapobieżenia rozrostu nowotworów hormonozależnych.
Hybrydowe urządzenia medyczne
Są to wyroby, sprzęt, aparaty, materiał stosowany samodzielnie lub w połączeniu przy użyciu oprogramowania potrzebne do używania aparatu, przeznaczone do stosowania u ludzi: przy diagnozowaniu, monitorowaniu leczeniu, operacjach chorób, które jest przez nie wspomagane.
Jest to połączenie dwóch uzupełniających się technologii, aby uzyskać jak najlepszy efekt końcowy.
Skala Hounsfielda (HU)
Jest to skala ilościowa, która opisuje gęstość radiologiczną. Gęstość radiologiczna wody destylowanej w warunkach standardowych wynosi 0 j. HU, a gęstość powietrza w tych samych warunkach to -1000 j. HU. Skala polega na przekształceniu pomiaru liniowego współczynnika osłabienia.
Hipofrakcjonowanie
Napromienienie pacjenta wysokimi dawkami frakcyjnymi.
Hiperfrakcjonowanie
Napromienienie pacjenta 2-3 razy dziennie dawką frakcyjną mniejszą niż 2 Gy bez zmiany całkowitego czasu leczenia.
Implant
Jest to ciało obce, które zostało wszczepione do organizmu w celu odtworzenia funkcji czy estetyki w miejscu poprzednio uszkodzonym.
Izotop promieniotwórczy (Radionuklidy, radioiztotopy)
Są to odmiany pierwiastków, których jądra są niestabilne i ulegają przemianom promieniotwórczym w sposób samorzutny.
Impuls elektromagnetyczny
Jest to promieniowanie i rozprzestrzenianie się promieniowania elektromagnetycznego, które ma szerokie widmo ale niską częstotliwość, krótki czas trwania i bardzo duże natężenie. Impuls powstaje w trakcie gwałtownych zaburzeń ziemskiego pola magnetycznego. Wyróżnia się dwa rodzaje impulsów, NEMP, który powstaje w trakcie wybuchów jądrowych oraz LEMP – wyładowań atmosferycznych
Jodowe środki kontrastujące
Dzięki swoim właściwościom zwiększającym pochłanianie promieniowania rentgenowskiego dają znaczący wzrost zakontrastowania – “jasności” elementów obrazu, w których znajduje się środek kontrastujący. Najczęściej podawane są drogą dożylną lub dotętniczą. Mogą być też podawane bezpośrednio do przewodu pokarmowego, dróg moczowych, dróg rodnych, dróg żółciowych, kanału kręgowego. Najczęściej środki te stosowane są w badaniach tomografii komputerowej, badaniach angiograficznych oraz badaniach radiologii klasycznej (rentgenodiagnostyce).
Jon
Jest to atom lub jego grupa połączona wiązaniami chemicznymi, posiadającymi nadmiar lub niewielką ilość elektronów do protonów. Jony są dodatnie (kationy) lub ujemne (aniony).
Jonizacja
Jest to zjawisko powstawania jonu (anionu lub kationu) z cząsteczki lub obojętnego atomu. Jonizacja może odbywać się na poziomie atomowym np. Zderzenie atomu z cząstką o wysokiej energii lub na poziomie cząsteczkowym.
Kolimacja
Stanowi ona ograniczenie wiązki promieniowania pierwotnego do obszaru zainteresowania. Stosowana w celu ochrony tkanek przed zbędną ekspozycją.
Kontrastowość
Stanowi ona cechę charakterystyczną materiałów światłoczułych, która określa gęstość optyczną, w której zostanie odtworzony wykonany obraz.
Kratka przeciwrozproszeniowa
Jest stosowana w celu poprawienia jakości obrazu. Kratka zbudowana jest z serii cienkich pasków ołowianych separowanych materiałem przeziernym dla promieniowania o współczynniku kształtu odpowiadającym wielkości detektora. Można wyróżnić trzy parametry charakteryzujące kratkę: gęstość, współczynnik i ogniskowa.
Limfoscyntygrafia
Jest to badanie scyntygraficzne, gdzie podawany jest podskórnie preparat znakowany izotopem. Do badania najczęściej podawany jest 99 – Technet. Znacznik do węzłów chłonnych dostarczany jest poprzez naczynia limfatycznie. Pierwsze obrazowanie wykonuje się po podaniu znacznika, następne w zależności od wskazań.
LINAC
Jest to akcelerator liniowy, urządzenie za pomocą, którego dostarczane jest wiązka wysokoenergetycznego promieniowania rentgenowskiego. Akcelerator eksponuje wysokoenergetyczne promieniowanie rentgenowskie lub elektrony, tak aby dostosować się do kształtu guza i zniszczyć komórki nowotworowe, oszczędzając otaczającą zdrową tkankę.
Lokalizer/scout
W tomografii komputerowej jest to pierwotny obraz, uzyskany po ustawieniu laserów do pozycjonowania pacjenta oraz po ekspozycji promieniowania na ten obszar, inaczej mówiąc jest to obszar skanowania. Zakres skanowania zawsze powinien być ograniczony do minimum. Dzięki czemu możliwe jest otrzymanie jak najmniejszej ilości promieniowania, co daje też mniejszą ilość promieniowania rozproszonego do tkanek sąsiadujących.
Laminarny przepływ
Występuje w większości odcinków układu naczyniowego, głównie wzdłuż długich i prostych naczyń w warunkach przepływu stacjonarnego. Przepływ ten charakteryzuje się koncentrycznymi warstwami krwi, które przepływają wzdłuż naczynia. Największa prędkość przepływu jest w centrum naczynia, najniższa przy ścianie.
Microdisectomia
Inaczej jest nazywana mikrodekompresja, zabieg polegający na odbarczeniu ucisku na korzeń nerwowy, w celu złagodzenia bólu pleców.
Magnetyzm
Zespół zjawisk fizycznych powiązanych z polem magnetycznym. Pole jest wytwarzane zarówno przez prąd elektryczny, jak i przez materiały magnetyczne.
Mammografia rentgenowska
Badanie obrazowe sutka oraz piersi przy zastosowaniu promieniowania rentgenowskiego. Badanie może pozwolić na wczesne rozpoznanie raka oraz innych patologii sutka, zanim staną się one jawne klinicznie.
Neuroprzekaźnik
Jest to związek chemiczny, którego cząsteczki poprzez synapsy przenoszą sygnały pomiędzy neuronami. Przekaźnictwo odbywa się też z komórek nerwowych do mięśniowych czy gruczołowych. Przykłady neuroprzekaźników: glutaminian, GABA, acetylocholina, noradrenalina, dopamina i serotonina.
Neuroobrazowanie
Są to metody, które umożliwiają obrazowanie struktury i funkcji mózgu. Przy pomocy tych metod można obserwować czynności i lokalizować obszary mózgu.
Neuroradiologia zabiegowa
Jest to podspecjalizacja radiologii, skupiająca się na diagnostyce i leczeniu nieprawidłowości ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego, kręgosłupa oraz głowy i szyi przy pomocy technik neuroobrazowania. Zakres tej specjalizacji obejmuje nowotwory, tętniaki, malformacje naczyniowo-żylne, udary.
Organ
Według słownika PWN jest to część organizmu ludzkiego, zwierzęcego lub roślinnego o określonej budowie i określonych funkcjach.
Obraz radiologiczny
Według słownika PWN jest to zdjęcie wykonane przy zastosowaniu promieniowania rentgenowskiego.
Ochrona radiologiczna
Według CIOP jest to całokształt działań i przedsięwzięć zmierzających do zapobiegania narażeniu ludzi i środowiska na promieniowanie jonizujące, a w przypadku braku możliwości zapobieżenia takiemu narażeniu, działania zmierzające do ograniczenia szkodliwego wpływu tego promieniowania na zdrowie przyszłych pokoleń (skutki genetyczne).
Pionier
Jest to osoba, która jako pierwsza coś odkrywa lub poznaje.
Promieniowanie jonizujące
Promieniowanie jonizujące to promieniowanie elektromagnetyczne (γ, X) lub cząstkowe (korpuskularne, np. α, β), które w czasie przenikania przez materię ma zdolność wytwarzania, bezpośrednio lub pośrednio, jonów (z wyłączeniem fotonów promieniowania ultrafioletowego). Pojęcie promieniowania wiąże się z wysyłaniem i przekazywaniem energii.Źródłem promieniowania jonizującego mogą być substancje (pierwiastki lub ich chemiczne związki), nazywane promieniotwórczymi lub radioaktywnymi jak rad 226 Ra lub urządzenia, np. aparaty rentgenowskie.
Pantomogram
Jest to zdjęcie rentgenowskie szczęki i żuchwy oraz struktur je okalających przy zastosowaniu urządzenia nazywanego pantomografem.
Paramagnetyki
Są to substancje wykazujące paramagnetyzm. Jest to zjawisko pojawiania się wypadkowego momentu magnetycznego i polaryzacji magnetycznej zachodzące pod wpływem zewnętrznego pola magnetycznego.
Radioliza
Są to przemiany chemiczne zachodzące w obiekcie w wyniku pochłonięcia przez niego promieniowania jonizującego.
Radiopeiron
Elektroradiologiczny blog medyczny, utworzony celem propagowania wiedzy medycznej!
Radiacyjna hormeza
Jest to postulowany korzystny wpływ małych dawek promieniowania jonizującego na żywe organizmy, polegający m.in. na zmniejszeniu prawdopodobieństwa zachorowania na nowotwory złośliwe i inne choroby o podłożu genetycznym oraz stymulacji wzrostu oraz procesów naprawczych w komórkach.
Radioaktywność
Jest to zdolność jąder atomowych do rozpadu promieniotwórczego, przy czym zachodzi emisja cząstek alfa, beta i promieniowania gamma.
Stymulator serca
Inaczej nazywany rozrusznikiem serca. Jest to małe, elektroniczne urządzenie, które jest wszczepiane pacjentom pod skórę w okolicy podobojczykowej.
Transverse plane
Jest to płaszczyzna poprzeczna.
TMS
Jest to przezczaszkowa stymulacja magnetyczna (ang. transcranial magnetic stimulation – TMS) stanowi bezpieczną metodą terapeutyczną. Opiera się ona na wykorzystaniu pola magnetycznego oraz zjawiska indukcji elektromagnetycznej do precyzyjnej neuromodulacji aktywności neuronalnej mózgu.
