Ochrona (radiologiczna) portu lotniczego czy jednak pasażera? Część 2.

Ochrona radiologiczna nigdy nie należała do dyscypliny, w której z łatwością można ocenić wszystko jako ‘’czarne/białe” albo „dobre/złe’’. Jak dobrze wiemy radiologia to głównie odcienie szarości i ciągłe manewrowanie pomiędzy szkodą a dobrem pacjenta. Tak też jest w przydatku skanerów całego ciała używanych na lotniskach z wyjątkiem tego, że mamy do czynienia z pasażerem a nie pacjentem. W poprzednim artykule z tej serii, „Ochrona (radiologiczna) portu lotniczego czy jednak pasażera? Część 1.’’ (link) opisaliśmy potrzebę oraz historie ich wprowadzenia. W tej części przejdziemy do technicznych aspektów tematu oraz kontrowersji w ich zastosowaniu.

Na początku przypomnijmy:

Skaner całego ciała to urządzenie spotykane najczęściej na portach lotniczych służą do wykrycia przedmiotów na ciele lub wewnątrz ciała pasażera w celu kontroli bezpieczeństwa, bez fizycznego zdejmowania ubrań lub fizycznego kontaktu. W zależności od zastosowanej technologii, operator może zobaczyć „zakreskowany” lub rentgenowski obraz nagiego ciała pasażera ze wskazaniem, gdzie wykryto podejrzany przedmiot. Ich główną zaletą w porównaniu do wykrywaczy metali jest zdolność obrazowania obiektów niemetalowych, które mogą stanowić zagrożenie. 

Typy skanerów:

Technologia ta została wprowadzona na początku lat 2000 i wraz z rozwojem oraz rozprzestrzenieniem jej na całym świecie możemy wyróżnić cztery typy skanerów:

• Pasywne fale milimetrowe: systemy pasywnych fal milimetrowych tworzą obraz z naturalnego promieniowania fal milimetrowych, emitowanego przez ciało lub odbijanego od otoczenia. Te systemy nie emitują promieniowania i wytwarzają niewyraźne, rozmazane obrazy ciała. Wyraźnie uwidaczniają ukryte przedmioty, metalowe i niemetalowe.
• Aktywne fale milimetrowe: systemy aktywnych fal milimetrowych oświetlają ciało krótkimi falami radiowymi o częstotliwości wynoszącej ok. 30-300 GHz i tworzą obraz z odbitych fal radiowych. Te systemy tworzą obrazy zarówno metalowych jak i niemetalowych przedmiotów cechujące się wysoką rozdzielczością, a także ujawniają pewne szczegóły powierzchni ciała.
• Rozpraszanie wsteczne promieniowania rentgenowskiego: systemy rozpraszania wstecznego oświetlają ciało małą dawką promieni rentgenowskich i dokonują pomiaru rozproszonego wstecznie promieniowania, tworząc dwuwymiarowy obraz ciała. Takie systemy dostarczają obrazy zarówno przedmiotów metalowych jak i niemetalowych, cechujących się dużą rozdzielczością. Obrazy ujawniają pewne szczegóły powierzchni ciała.
• Obrazowanie z wykorzystaniem transmisji promieniowania rentgenowskiego: obrazowanie z wykorzystaniem transmisji promieniowania rentgenowskiego polega na wykorzystaniu promieni rentgenowskich do tworzenia obrazów (radiografów) podobnych do medycznych zdjęć rentgenowskich i umożliwia przeniknięcie przez odzież i ciało. Ta technika umożliwia również wykrywanie przedmiotów metalowych i niemetalowych połkniętych oraz ukrytych w otworach ciała. Ze względu na duże dawki promieniowania, w Europie nie używa się obecnie ani nie przewiduje się użycia do celów ochrony lotnictwa skanerów wykorzystujących transmisję promieniowania rentgenowskiego [1-4]

Kontrowersje:

Kontrowersje, które budzą skanery możemy podzielić na następujące kategorie:

1.Prawo do Prywatności

Według obrońców praw człowieka zastosowanie urządzeń, które w istotny sposób ingerują w naszą prywatność jak w przypadku skanera całego ciała jest równoznaczne z przeszukaniem osobistym. A jeśli jest używane bez prawdopodobnej przyczyny, narusza to podstawowe prawa człowieka. [7-9]

Kolejnym argumentem związanym z łamaniem naszego prawa do prywatności jest samo zobrazowanie naszego ciała pod ubraniem, a co za tym idzie protezy, w tym protezy piersi i protezy jąder, które po wykryciu mogą wymagać potencjalnie kłopotliwej kontroli fizycznej. Skanery mogą również wykrywać inny sprzęt medyczny zwykle ukryty, taki jak worki kolostomijne i cewniki. [10] Również społeczność osób transpłciowych ma obawy dotyczące prywatności [11], że skanery ciała mogą prowadzić do ich nękania. Obecne maszyny zainstalowane przez TSA (Transportation Security Administration) w USA wymagają od operatora oznaczenia każdego pasażera jako mężczyzny lub kobiety, po czym oprogramowanie porównuje ciało pasażera z normatywnym ciałem tej płci.[12] Pasażerowie transpłciowi zgłaszali, iż skanery całego ciała na kilku lotniskach w USA fałszywie podniosły alarmy na podstawie ich anatomii[13].

2.Zdrowie

Stosowanie skanerów, gdzie wykonuje się obrazy przy zastosowaniu promieniowania X budzi ciągłe obawy wobec zdrowia dorosłych pasażerów jak i dzieci na wzgląd dawki, którą mogą otrzymać. Obecnie nie ma systemów monitorujących nawet na terenie jednego kraju, które pozwoliłyby na określenie pochłoniętej dawki przez konkretną osobę nawet w jednym roku. Mając świadomość jaki wypływ ma promieniowanie X na nasze zdrowie, niepotrzebne ryzyko promieniowanie powinno być minimalizowane.

3.Nieefektywność

Skanery to maszyny nieidealne czego dowodem często są liczne artykuły oraz raporty, mówiące o błędnych alarmach. Tu możemy przytoczyć przykład z blogera  Jonathan Corbett, który kilkukrotnie publikował nagrania demonstrując nieskuteczność tej technologii lub wywiady z pracownikiem od badań przesiewowych TSA, który opisał broń palną i symulowane materiały wybuchowe przechodzące przez skanery podczas wewnętrznych testów i szkolenia.[14-15] Ostatnio, duże kontrowersje wywołał raport z 2019 r. ProPublica w którym stwierdzono, iż skaner może z większym prawdopodobieństwem generować fałszywe alarmy przeciwko niektórym członkom społeczeństwa. Mówiąc dokładniej, raport Brendy Mediny i Thomasa Franka wskazuje, że niektóre fryzury wspólne dla członków społeczności afroamerykańskiej, takie jak afros, warkocze i dredy, wywołują fałszywe alarmy.[16] Dodatkowo w raporcie z 2014 roku opracowany przez Biuro Odpowiedzialności Rządu USA (GAO), który wskazuje, że skanery miały również wyższy wskaźnik fałszywych alarmów, gdy pasażerowie nosili turbany czy peruki, ale również zawartość tłuszczu w ciele pasażera.

4.Prawo

Dosyć wczesne kontrowersje wokół tych maszyn spowodowały iż, po zatwierdzeniu w drodze głosowania przez ekspertów państw członkowskich UE ds. ochrony lotnictwa, dnia 5 września 2008 r. Komisja zgodziła się na poddanie wnikliwszej weryfikacji skanerów jako środków bezpieczeństwa i wycofała skanery ciała ze swojego pierwotnego wniosku ustawodawczego. Oficjalnie w 2009 r. Europejski Inspektor Ochrony Danych, grupa robocza ds. ochrony danych art. 2919 oraz Agencja Praw Podstawowych wyraziły zastrzeżenia w odniesieniu do wytwarzanych obrazów podczas kontroli bezpieczeństwa. Uznano je za mające duży wpływ na prywatność i ochronę danych pasażerów. Dlatego stwierdzono, że skanery ciała można uznać za właściwe tylko w przypadku uzasadnionego podejrzenia w należyty sposób konieczności ich użycia zgodnie z wymogami w zakresie danych osobowych oraz przy zagwarantowaniu praw osób fizycznych w portach lotniczych. W 2010 r. Europejski Inspektor Ochrony Danych stwierdził, że “istnieją obecnie modele, które wydają się być w większym stopniu zgodne z prawem UE i wspomnianym poprzednio stanowiskiem przyjętym przez Europejskiego Inspektora Ochrony Danych i grupę roboczą.”. Taka wiedza powoduje, że warto rozważyć w tej technologii zabezpieczenia pasażerów dawki, ilość promieniowania oraz dyrektywy skanerów całego ciała [4,5,6]. W 2013 r. dodano również w Orzeczenie Rady Europejskiej wymagania, aby osoby analizujące obraz znajdowały się w odrębnym miejscu, a obraz nie był powiązany z osobą badaną. [17]

Naszym głównym celem oraz oczekiwaniem wobec samego lotu czy czasu spędzania na lotnisku jest bezpieczeństwo. Skanery zapewniają je, jednakże jak każda technologia niosą za sobą innego rodzaju problemy. W tym krótkim artykule omówiliśmy problemy w kilku obszarach, a co Ty o tym uważasz? Czy jesteś w stanie postawić bezpieczeństwo ponad przedstawiony problem?

Źródła: ↓

1. Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie użytkowania skanerów ciała w portach lotniczych UE, Komisja Europejska, Bruksela, 2010
2. Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej (2016/C 202/02)
3. ACLU Backgrounder on Body Scanners and 'Virtual Strip Searches, American Civil Liberties Union. Aclu.org, : 08.01.2010.
4. Whole Body Imaging Technology and Body Scanners („Backscatter” X-Ray and Millimeter Wave Screening). EPIC, 01.11.2011.,
5. Savage, David G. ,”The fight against full-body scanners at airports”. Los Angeles Times, Publikacja: 13.01.2010
6. „Privacy Impact Assessment for TSA Whole Body Imaging” (PDF). 17.10.2008. https://www.dhs.gov/xlibrary/assets/privacy/privacy_pia_tsa_wbi.pdf
7. D. Parker- Brown,’’ We do not have all the same body parts and body scanners violates your privacy’’, Airline Reporter, 19.0.2010 https://www.airlinereporter.com/2010/08/we-do-not-have-all-the-same-body-parts-and-body-scanners-violates-your-privacy/
8. Rogers, Katie (September 22, 2015). „T.S.A. Defends Treatment of Transgender Air Traveler”. The New York Times. 22.09.2015 https://www.nytimes.com/2015/09/23/us/shadi-petosky-tsa-transgender.html
9. “Radiation Dose to Adults From Common Imaging Examinations” (PDF). American College of Radiology. https://www.acr.org/-/media/ACR/Files/Radiology-Safety/Radiation-Safety/Dose-Reference-Card.pdf
10. Eze, Chinedu, „Now Showing at MMIA: Nude Images of Passengers”, Lagos, Publikacja: 21.09.2010. https://allafrica.com/stories/201009210101.html
11. J.Corbett, „$ 1 B of TSA Nude Body Scanners Made Worthless by Blog – How Anyone Can Get Anything Past The Scanners”, Professional Troublemaker, 06.09.2012 https://professional-troublemaker.com/2012/03/06/1b-of-nude-body-scanners-made-worthless-by-blog-how-anyone-can-get-anything-past-the-tsas-nude-body-scanners/
12. „Blogger Says TSA’s Full-Body Scanners Can be Easily Duped”, PC mag. 07.03.2012 https://www.pcmag.com/archive/blogger-says-tsas-full-body-scanners-can-be-easily-duped-295110
13. B. Medina, T. Frank , ProPublic, “TSA Agents Say They’re Not Discriminating Against Black Women, But Their Body Scanners Might Be.” Publikacja: 17.04.2019, https://www.propublica.org/article/tsa-not-discriminating-against-black-women-but-their-body-scanners-might-be
14. „EU Sets Rules for Full Body Scanners.” Air Transport World 49.1 (2012): 18. WERSJA SKONSOLIDOWANA TRAKTATU USTANAWIAJĄCEGO EUROPEJSKĄ WSPÓLNOTĘ ENERGII ATOMOWEJ (2012/C 327/01)
15. Raport Biuro Odpowiedzialności Rządu USA (GAO) z 2014 roku.
16. Orzeczenie Rady Europejskiej z 2013 roku ws. promieniowania skanerów całego ciała.