Ochrona radiologiczna dziecka w rentgenodianostyce klasycznej

         

Zgodnie z Ustawą z dnia 6 stycznia 2000 r. o Rzeczniku Praw Dziecka (Dz.U.2020.0.141) art. 2 pkt. 1  „dzieckiem jest każda istota ludzka od poczęcia do osiągnięcia pełnoletności.” A to oznacza, że dzieckiem jest zarówno niemowlę jak i nastolatek. Przy czym każde z wymienionych ma inną wagę i wzrost, która różni się znacząco. Pacjenci, którzy osiągnęli wiek powyżej 16 lat są traktowani jak dorośli [1].

            Ochrona radiologiczna to całokształt działań i przedsięwzięć zmierzających do zapobiegania  narażeniu ludzi i środowiska na promieniowanie jonizujące, a w przypadku braku możliwości zapobieżenia takiemu narażeniu, działania zmierzające do ograniczenia szkodliwego wpływu tego promieniowania na zdrowie przyszłych pokoleń (skutki genetyczne). [2]

            W Polsce najważniejszym dokumentem regulującym narażenie medyczne jest Ustawa o Prawie Atomowym z dnia 29 listopada 2000 r. (Dz. U. z 2019 r. poz. 1792, z 2020 poz. 284, 322), a w Europie Dyrektywa Rady 2013/59/EUROATOM z dnia 5 grudnia 2013 r. W przypadku wymagań dotyczących sprzętu medycznego czy systemu zapewniania jakości najważniejszym Rozporządzeniem jest aktualnie Obwieszczenie Ministra Zdrowia z dnia 3 kwietnia 2017 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie warunków bezpiecznego stosowania promieniowania jonizującego dla wszystkich rodzajów ekspozycji medycznej, gdzie można znaleźć poziomy referencyjne jako DAP dla pacjenta pediatrycznego [3,4,5].

            Ochrona radiologiczna dzieci wydaje się być bardzo wymagającym tematem, ze względu na to, że dzieci są dziesięć razy bardziej wrażliwe na stochastyczne skutki promieniowania jonizującego niż dorośli. Wynika to z wyższego współczynnika podziału komórki [6]. Obawa może wynikać z tego, że dziecko otrzyma zwiększoną skumulowaną dawkę promieniowania w ciągu całego życia i ma ono dłuższe życie, w którym efekty mogą się objawiać [7]. Zadaniem ochrony radiologicznej jest ograniczenie skutków stochastycznych, do których można zaliczyć uszkodzenie DNA i indukcja nowotworu, uszkodzenie DNA komórek płciowych w gonadach oraz wywołanie skutków dziedzicznych. Badania z użyciem promieniowania jonizującego wykonuje się u dzieci tylko w razie konieczności [8].

            Jednym z najważniejszych czynników ochrony przed promieniowaniem u dzieci jest powód ścisłego wskazania do wykonania badania, stan kliniczny i specyfika diagnostyczna. W przypadku badań dzieci istnieją inne metody diagnostyczne niż rentgen lub tomografia, warto zwrócić uwagę na rezonans magnetyczny czy ultrasonograf [8].

            Przy stosowaniu promieniowania jonizującego zawsze należy pamiętać o zasadzie ALARA (As Low As Reasonably Acievable – tak nisko jak jest to realnie możliwe), stanowiącej podstawę bezpiecznej praktyki radiologicznej [9].

Ochrona radiologiczna w pigułce:

Generator

Stosowanie generatorów o średniej i wysokiej częstotliwości powoduje osiąganie możliwie jak najniższej dawki bez udziału uzyskiwania słabego promieniowania, które jest nieprzydatne w obrazowaniu a jedynie zwiększa dawkę [10].

Napięcie prądu

Napięcie prądu stosowane przy tułowiu u dzieci nie powinno przekraczać 65kV. W przypadku nastolatków, gdzie grubość klatki piersiowej przekracza 15cm stosuje się technikę wysokonapięciową 125kV [10].

Filtracja

W przypadku dzieci stosuje się dodatkowy filtr 1mm Al oraz filtr o grubości od 0,1mm do 0,2mm Cu [10].

Kolimacja

Zdjęcia należy maksymalnie kolimować w wyniku czego zmniejsza się ilość promieniowania pierwotnego i rozproszonego [10].

Pozycja pacjenta

Pacjent powinien być w jak najbliższej odległości od sprzętu, żeby nie utracić dawki promieniowania przechodzącej przez pacjenta. Należy stosować aparaty z uzyskaniem jak najmniejszej odległości między stołem a kasetą lub stołem a wzmacniaczem. W przypadku niemowląt leżą one bezpośrednio na kasecie i zdjęcia wykonywane są w projekcji AP (przednio-tylnej) na wzgląd krwiotwórczego szpiku kości, który znajduje się na grzbiecie. Należy też zwrócić uwagę w razie braku współpracy dziecka na urządzenia służące do unieruchomienia (bobiks) lub podtrzymywania pacjenta we właściwej pozycji w celu uniknięcia stosowania pomocy rodziców bądź opiekunów prawnych. Jeśli zachodzi potrzeba skorzystania z pomocy rodzica należy udostępnić fartuch ołowiany pełny, osłonę na tarczycę oraz okulary ochronne. W przypadku rodzica – matki istnieje możliwość ciąży, dlatego najczęściej dziecko przytrzymuje ojciec [10]

Kratka przeciwrozproszeniowa

Nie zaleca się stosowania kratek ze względu na zwiększanie dawki promieniowania, co niekoniecznie może zagwarantować wysoką jakość obrazu [10].

System przechwytywania obrazu (image – capturing system)

System film – ekran z klasą czułości od 400 do 800. Płyty pozwalają osiągać znakomitą jakość obrazu oraz zmniejszać dawkę poprzez zastosowanie dodatkowej filtracji i uniknięcie obniżenia jakości obrazu [10].

Środki ochrony bezpośredniej

Podstawą jest ochrona narządów promienioczułych. Jednakże warto tę ochronę stosować nadmiernie. Do osłonienia pacjenta stosuje się: fartuchy ołowiane w postaci pełnego fartucha na tułów oraz na biodra, półfartucha ochronnego, osłony na tarczycę, płaszcza ochronnego (o parametrach przód 0,5mm Pb, tył 0.25mm Pb), okularów ochronnych, rękawic ołowianych, bądź fartuchów jednostronnych w stomatologii [3,11].

Doświadczenie elektroradiologa

Największy wpływ na zmniejszenie dawki i otrzymanie jak najlepszego badania ma elektroradiolog, który w zależności od pacjenta odpowiednio dobiera parametry badania, stosuje środki ochrony bezpośredniej, ogranicza kolimację i bezpośrednio wpływa na zachowanie pacjenta. Informację o przebytym badaniu dziecka (osoba poniżej 16 roku życia) z użyciem promieniowania jonizującego należy wpisać do Książki Zdrowia Dziecka [3,12].


Źródła: ↓

  1. Dziecko, https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/rzecznik-praw-dziecka-16862415/art-2, data dostępu 27.02.2021
  2. Ochrona radiologiczna, https://www.ciop.pl/CIOPPortalWAR/appmanager/ciop/pl?_nfpb=true&_pageLabel=P30001831335539182278&html_tresc_root_id=21379&html_tresc_id=21918&html_klucz=19558&html_klucz_spis, data dostępu 27.02.2021
  3. Ustawa o Prawie Atomowym z dnia 29 listopada 2000 r. (Dz. U. z 2019 r. poz. 1792, z 2020 poz. 284, 322), data dostępu 27.02.2021
  4. DYREKTYWA RADY 2013/59/EURATOM z dnia 5 grudnia 2013 r. ustanawiająca podstawowe normy bezpieczeństwa w celu ochrony przed zagrożeniami wynikającymi z narażenia na działanie promieniowania jonizującego oraz uchylająca dyrektywy 89/618/Euratom, 90/641/Euratom, 96/29/Euratom, 97/43/Euratom i 2003/122/Euratom, data dostępu 27.02.2021
  5. Obwieszczenie Ministra Zdrowia z dnia 3 kwietnia 2017 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie warunków bezpiecznego stosowania promieniowania jonizującego dla wszystkich rodzajów ekspozycji medycznej, data dostępu 27.02.2021
  6. Klavs D., Pasagic D., Kotar N., Radiation protection in pediatric radiography – introducing some immobilization and protection equipment, Paediatrics Today 2016;12(1):81-86, data dostępu 27.02.2021
  7. Kozakiewicz B., Radiodiagnostyka i radioterapia kobiet w ciąży – fakty bez mitów, Curr Gynecol Oncol 2018, 16(1), p. 30–41, data dostępu 27.02.2021
  8. Radczuk M., Kasprzak J, Dawki promieniowania otrzymywane przez dzieci podczas wykonywania zdjęć rentgenowskich, Probl Hig Epidemiol 2014, 95(4): 956-963, data dostępu 27.02.2021
  9. Zasady ochrony radiologicznej, https://inforadiologia.pl/informacje,ochrona-radiologiczna,55.html, data dostępu 27.02.2021
  10. Alzen G., Benz-Bohm G., Radiation Protection in Pediatric Radiology, Dtsch Arztebl Int. 2011 Jun; 108(24): 407–414, data dostępu 27.02.2021
  11. Henshke J., Isajenko K, Krajewski P., Ochrona Radiologiczna,  http://www.if.pw.edu.pl/~pluta/pl/dyd/POKL33/pdf/mat-wykl/JH-KI-PK-wyklad_OCHRONA_RADIOLOGICZNA.pdf, s. 140 – 152, data dostępu 27.02.2021
  12. Zacharias C., Alessio A., Otto R., Iyer R., Philips G., Swanson J., Thapa M., Pediatric CT: Strategies to Lower Radiation Dose, AJR 2013; 200:950–956, data dostępu 27.02.2021

Follow Us

hello@radiopeiron.com