Narażenie zawodowe w radiologii interwencyjnej 

Wysokie dawki promieniowania zarówno dla personelu medycznego jak i dla pacjenta odnotowuje się w zabiegach radiologii interwencyjnej. Procedury są wykonywane przy użyciu promieniowania rentgenowskiego, które umożliwia obserwowanie efektów podejmowanych czynności w czasie rzeczywistym. Dlatego też zespół terapeutyczny jest zmuszony do przybywania w pobliżu źródła promieniowania rtg. Przez co personel medyczny w radiologii interwencyjnej jest grupą zawodową otrzymującą najwyższe dawki promieniowania wśród ogółu osób zawodowo narażonych na promieniowanie rtg pochodzącego od źródeł medycznych [1–3]. W artykule zostaną podjęte aspekty narażenia w zabiegach ortopedycznych pod kontrolą fluoroskopii rentgenowskiej. 

Organizacje NCRP (National Council on Radiation Protection & Measurements – Narodowa Rada Ochrony Radiologicznej i Pomiarów) i ICRP (In- ternational Commission on Radiological Protection – Międzynarodowa Komisja Ochrony Radiologicznej) zalecają osobom wykonującym procedury radiologii interwencyjnej wyposażenie w co najmniej 2 dozymetry indywidualne. Pierwszy jest umieszczony na poziomie klatki piersiowej pod fartuchem ochronnym, drugi może znajdować się w pobliżu oczu lub na dłoni [4,5]. Zalecenie używania dodatkowego dawkomierza umieszczonego na dłoni przez personel medyczny wykonujący procedury radiologii zabiegowej zostało wprowadzone do polskich przepisów prawnych w 2006 r. [6]. 

Podział procedur w radiologii interwencyjne jest na; naczyniowe i pozostałe (nienaczyniowe). Największe narażenie może występować w naczyniowych procedurach: kardiologicznych, neurochirurgicznych, dotyczących jamy brzusznej czy naczyń obwodowych. Niższy poziom narażenia jest uzyskiwany w pozostałych procedurach. Wynika to ze sposobu wykorzystywania promieniowania rtg. W procedurach nienaczyniowych fluoroskopia jest używana zdecydowanie krócej, do wizualnej kontroli efektów działania. W ortopedii fluoroskopia rentgenowska jest wykorzystywana do kontroli rekonstrukcji chirurgicznych, są to procedury nienaczyniowe. 

Wyniki pomiarów potwierdziły ogólną prawidłowość, że osobą najbardziej narażoną na otrzymanie znaczących dawek promieniowania, także podczas zabiegów ortopedycznych, jest lekarz operator. Z zasady wyższe są dawki otrzymywane podczas procedur polegających na interwencji przez drogi naczyniowe. Dotyczy to dawek efektywnych i dawek na soczewki oczu, natomiast dawki na skórę rąk bywają wyższe w procedurach nienaczyniowych. Dawki otrzymywane przez operatorów w procedurach ortopedycznych są mniejsze, choć także mocno zróżnicowane. Optymalną metodą monitorowania narażenia personelu wykonującego zabiegi ortopedyczne pod kontrolą promieniowania rtg. jest dozymetria termoluminescencyjna, która jako jedyna metoda umożliwia kontrolę dawek na soczewki oczu i skórę dłoni. 

Do monitorowania narażenia zawodowego personelu wykonującego zabiegi radiologii interwencyjnej niezbędne – w świetle Dyrektywy Unii Europejskiej [7] – jest używanie dodatkowego (trzeciego) dozymetru, który mierzyłby dawkę na soczewki oczu (używanie 2 dozymetrów przez tę grupę zawodową jest wymogiem prawnym). Umożliwi to pełniejsze monitorowanie rzeczywistego obrazu narażenia tej grupy zawodowej.

1. Vano E., Gonzales L., Guibelalde E., Fernandez J.M., Ten J.I.: Radiation exposure to medical staff in interventional and cardiac radiology. Br. J. Radiol. 1998;71:954–960, https:// doi.org/10.1259/bjr.71.849.10195011
2. Vano E., Gonzalez L., Fernandez J.M., Alfonso F., Macaya C.: Occupational radiation doses in interventional cardiology: A 15-year follow-up. Br. J. Radiol. 2006;79:383–388, https://doi.org/10.1259/bjr/26829723
3. Staniszewska M.A., Jankowski J.: Narażenie personelu podczas zabiegów radiologii interwencyjnej. Med. Pr. 2000;51(6):563–571
4. Rosenstein M., Brateman F.L., Claycamp G.H, Poston W.J. Sr, Yoder C.R., Reece D.W. i wsp.: Report No. 122 – Use of per- sonal monitors to estimate effective dose equivalents and effective dose to workers for external exposure to low-LET radiation. National Council on Radiation Protection and Measurements, Bethesda 1995
5. International Commission on Radiological Protection: Avoidance of radiation injuries from medical interven- tional procedures. ICRP Publication 85. Ann. ICRP 2000;30(2)
6. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 listopada 2020 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków bezpiecznej pracy ze źródłami promieniowania jonizującego, Dz.U. 2020 poz. 2300
7. https://yadda.icm.edu.pl/yadda/element/bwmeta1.element.ojs-doi-10_13075_mp_5893_00396/c/articles-2164119.pdf.pdf