Prawdopodobnie nie ma innej kobiety-naukowca, która miałaby tyle kontrowersji wokół swojego życia i pracy, co Rosalind Franklin. Była odpowiedzialna za wiele prac badawczych, które doprowadziły do zrozumienia struktury DNA – kwasu dezoksyrybonukleinowego. Wniosła także nowy wgląd w strukturę wirusów, pomagając stworzyć podwaliny pod dziedzinę wirusologii strukturalnej oraz stała się najwybitniejszym krystalografem.
Dlaczego w takim razie nazywano ją „Mroczną Damą DNA”? I jak przy wykorzystaniu promieni rentgenowskich Franklin była w stanie wyjaśnić złożoność struktury DNA?
Rosalinda Franklin urodziła się 25 lipca 1920 r. w Londynie. Pochodziła z zamożnej i wpływowej rodziny. Co spowodowało, że otrzymała najlepszą możliwą edukację dostępną dla dziewczynek na początku XX wieku. Jej pierwszą szkołą była szkoła św. Pawła, która kładła nacisk na przygotowanie absolwentek do kariery, a nie tylko do małżeństwa. W tym czasie u młodej Rosalindy odkryto zdolności do matematyki i nauk ścisłych oraz łatwość w nauce języków obcych (potrafiła mówić po francusku, włosku i niemiecku). Już wtedy u młodej Franklin, zauważono dużą ciekawość i chęć weryfikacji wszystkiego co ją otacza, od przyrody po religię, zadawanie trudnych pytań było dla niej gratką już od wczesnych lat [1-3].
W 1938 r. rozpoczęła naukę w Newnham College, na jednej z dwóch uczelni dla kobiet na Uniwersytecie w Cambridge. W Cambridge Franklin studiowała chemię fizyczną. Tutaj poznała i zaprzyjaźniła się ze specjalistą z zakresu spektroskopii Billem Price’em (1909–1993). Jego prace okazały się później bezcenne w udowodnieniu tworzenia wiązań wodorowych pomiędzy parami zasad azotowych w DNA. Franklin ukończyła egzaminy końcowe z wyróżnieniem 1941 r. (w Cambridge przyznawano kobietom licencjaty i magisterium od 1947 roku; wcześniejszym absolwentkom przyznano je z mocą wsteczną) otrzymała roczne stypendium na badania oraz grant badawczy z Wydziału Badań Naukowych i Przemysłowych. Spędziła ten rok w laboratorium R. G. W. Norrish’a (1897–1978), znanego pioniera fotochemii i późniejszego laureata Nagrody Nobla z chemii. Ta współpraca nie należała do łatwych, gdyż Norrish miał opinię upartego, apodyktycznego i niezwykle wrażliwego na krytykę, który nie pochwalał idei równouprawnienia kobiet w nauce. Konflikt między naukowcami w trakcie ich wspólnej pracy, zakończył się rezygnacją Rosalind z dalszej pracy w laboratorium.
Następnym przystankiem w jej karierze był Brytyjskie Stowarzyszenie Badań nad Wykorzystywaniem Węgla (BCURA). Została tam zatrudniona jako asystentka, gdzie głównie skupiała się na określeniu mikrostruktury rożnych próbek węgla. Dzięki jej pracy odkryto związek pomiędzy drobnymi przewężeniami w porach węgla i przepuszczalnością porowatej przestrzeni. Badania te stały się podstawą jej pracy doktorskiej ,, Chemia fizyczna stałych koloidów organicznych ze szczególnym uwzględnieniem węgla’’, którą obroniła w 1945 r.
Po zakończeniu II Wojny Światowej przeniosła się do ukochanego Paryża, gdzie rozpoczęła prace w Narodowym Centrum Naukowo-Technicznym (CNRS). To właśnie tutaj nauczyła się praktycznych aspektów zastosowania krystalografii rentgenowskiej. Później ta technika okaże się znacząca dla jej kariery.
Po czterech latach spędzonych w Paryżu przeniosła w 1951 roku do Londynu, gdzie na prośbę Sir John’a Randall’a (1905–1984), dyrektora King’s College rozpoczęła badania nad DNA. W tym samym czasie na uczelni trwały już badania nad DNA bez większego powodzenia prowadzone przez Maurice’a Wilkins’a (1916–2004). Wilkins w czasie zatrudnienia Franklin przebywał na urlopie. Według biografów i historyków, mamy dwie teorie narodzin ich konfliktu. Pierwsza z nich mówi, iż po powrocie z urlopu Wilkins traktował Franklin jako swoją asystentkę i poniżej kompetencji innych naukowców, gdyż była kobietą. Druga teoria, mówi, iż nieporozumienia wynikały z niedopatrzenia Sir Randall’a, który nie poinformował żadnej z zainteresowanych stron o stworzeniu dwóch grup badawczych nad strukturą DNA. Sama Franklin nie informowała o postępach swoich prac oraz zwracała się bardzo chłodno do Wilkins’a, co powodowało eskalację konfliktu. [4-5]. Rosalind wraz ze swoim doktorantem Raymondem Goslingiem (1926–2015) kontynuowała badania używają lampy rentgenowskiej. Na sukcesy nie musiała długo czekać. W styczniu 1953 roku, powstało słynne zdjęcie 51 przez wielu uważane jest za najpiękniejsze zdjęcie rentgenowskie jakie kiedykolwiek wykonano. Niestety Wilkins ujawnił bez zgody i wiedzy zainteresowanej słynne zdjęcie. Zdjęcie został pokazane konkurencyjnemu zespołowi naukowców – Jamesowi Watson’owi i Francisco Crick’owi, którzy pracowali nad własnym modelem DNA w Cambridge [6].
Na podstawie tego zdjęcia, Franklin i zespół Watsona doszli do tych samych wniosków. Obie formy DNA są strukturami helikalnymi. Wyniki obu zespołów zostały opublikowane w prestiżowym magazynie „Nature” 25 kwietnia 1953 roku. Niestety praca Franklin została opublikowane jako druga. Co zostało uznane, że jej artykuł jest po prostu wsparciem dla pracy Crick’a i Watson’a. Panowie w opublikowanej pracy nie wspomnieli o prawdziwej autorce zdjęcia, dzięki której udało się im zbudować model DNA.
Kolejny konflikt z Wilkins’em, zła atmosfera w pracy i brak akceptacji względem Rosanlind spowodował, że pod koniec swojej kariery naukowej przeniosła się do Birkbeck College. Tam kierowała pionierską pracą w nad strukturą molekularną wirusów, a w szczególności mozaiką tytoniu. W wieku 37 lat w 1958 roku Rosalind Franklin zmarła na raka jajnika. Członek jej zespołu, Aaron Klug kontynuował rozpoczęte przez nią badania, wynikiem czego w 1982 r. zdobył Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii [7-8].
Przez wielu uważana była za kontrowersyjną, mającą swoje zdanie, którego nie bała się wyrażać jako kobieta. Jest nazywana „Mroczną Panią DNA”, bo tak lekceważąco odnosił się do niej jeden z jej współpracowników a także dlatego, że chociaż jej praca nad DNA była kluczowa dla odkrycia jego struktury, jej wkład w to odkrycie jest mało znane. Mimo tego, dzięki upartości, niezależności i silnemu charakterowi stworzyła wiele ważnych prac naukowych, z których czerpiemy do dziś. Rosalind Franklin na pewno należy do jednych z najwybitniejszych naukowców XX wieku.
Źródła: ↓
- Rogers K., Rosalind Franklin – British scientist , Britannica,
- https://www.britannica.com/biography/Rosalind-Franklin
Data pobrania: 01.06.2022 - The Rosalind Franklin Papers, U.S. National Liberty of Medicine -Profiles in Science https://profiles.nlm.nih.gov/spotlight/kr/feature/biographical Data pobrania :01.06.2022
- Rosalind Franklin: A Crucial Contribution, Scitable by nature Education Data pobrania :01.06.2022
- Rosalind Elsie Franklin – Pioneer Molecular Biologist,SDSC, https://www.sdsc.edu/ScienceWomen/franklin.html Data pobrania :01.06.2022
Pospieszny T.,Rosalind Franklin — Pierwsza dama DNA, Piekniejsza strona nauki,Publiowany 06.05.2019 http://piekniejszastronanauki.pl/rosalind-franklin-pierwsza-dama-dna/”>http://piekniejszastronanauki.pl/rosalind-franklin-pierwsza-dama-dna/ Data pobrania :01.06.2022 - Rosalind Franklin, Biography, Publikowany 02.04.2014https://www.biography.com/scientist/rosalind-franklin”>https://www.biography.com/scientist/rosalind-franklin Data pobrania :01.06.2021
Mozalewska P., Kobieta naukowiec – Rosalind Franklin – Tajemnica zdjęcia nr 51, Naukowa.pl, Publikacja 06.08.2017http://naukowka.pl/index.php/2017/08/06/tajemnica-zdjecia-nr-51/ Data pobrania :01.06.2022
Rosalind Franklin, Wikipedia - https://en.wikipedia.org/wiki/Rosalind_Franklin”>https://en.wikipedia.org/wiki/Rosalind_Franklin Data pobrania :01.06.2022
- Roskal Z., Prehistoria odkrycia struktury DNA, WP-projektu.pl, Publikacja 16.06.2020 https://wp-projektu.pl/nowosci/prehistoria-odkrycia-struktury-dna/ Data pobrania :01.06.2022
- Rosalind Franklin was so much more than the ‘wronged heroine’ of DNA, Nuture.com,Publikacja 21.07.2020
